13 marca 2025 roku obchodzimy Światowy Dzień Nerek, którego celem jest zwrócenie uwagi
na profilaktykę i leczenie chorób nerek. Na całym świecie liczba osób cierpiących na
przewlekłą chorobę nerek (PChN) wciąż wzrasta, a prognozy wskazują, że do 2040 roku
będzie to piąta najczęstsza przyczyna zgonów. W Polsce na PChN choruje już ponad 4,7
miliona osób, ale tylko 5% pacjentów ma postawioną diagnozę. To oznacza, że większość
chorych nie jest świadoma swego stanu zdrowia, co znacząco utrudnia skuteczną
profilaktykę i leczenie.
Choroby nerek – cichy zabójca
Przewlekła choroba nerek bardzo często rozwija się bezobjawowo, a pierwsze wyraźne
symptomy pojawiają się dopiero w zaawansowanych stadiach. Każdego roku w Polsce umiera
około 80–100 tysięcy osób z powodu powikłań związanych z niewydolnością nerek. To liczba
porównywalna do zgonów spowodowanych chorobami onkologicznymi. Dlatego tak istotne
jest wczesne wykrywanie i skuteczne leczenie PChN, które może spowolnić jej postęp oraz
poprawić jakość życia pacjentów.
Odpowiednia i zbilansowana dieta kluczem do zdrowych nerek
Jednym z kluczowych czynników profilaktyki PChN jest zdrowy styl życia. Regularne badania,
kontrola ciśnienia tętniczego i poziomu cukru we krwi oraz unikanie nadmiernego spożycia soli,
a przede wszystkim przetworzonej żywności, mogą znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób
nerek. Bardzo istotne jest świadome i odpowiednio zbilansowane odżywianie się. Popularne
diety wysokobiałkowe, choć mogą mieć swoje zalety, u osób z predyspozycjami do rozwoju
chorób nerek, mogą być niewskazane. Nerki pełnią kluczową funkcję filtracyjną w organizmie.
Ich zadaniem jest usuwanie zbędnych produktów przemiany materii, w tym mocznika
powstającego w wyniku metabolizmu białek. Nadmierne spożycie białka może doprowadzić do
uszkodzenia nefronów (podstawowych jednostek strukturalnych nerek) i w efekcie
powodować gromadzenie się toksycznych związków będących metabolitami przemian białek,
a tym samym przyśpieszać rozwój PChN.
„Prawidłowe nawyki żywieniowe mogą znacząco opóźnić rozwój przewlekłej choroby nerek, a
nawet zapobiec jej wystąpieniu. Dieta w PChN powinna być dostosowana do etapu choroby i
obejmować kontrolę spożycia białka, sodu, fosforu i potasu. W początkowych stadiach zaleca
się dietę bogatą w warzywa i owoce oraz ograniczenie soli. W zaawansowanych stadiach
konieczna jest już ścisła kontrola spożycia białka, a w niektórych przypadkach uzasadnione jest
stosowanie diety niskobiałkowej uzupełnionej ketoanalogami aminokwasów. Bardzo ważne
jest także odpowiednie nawodnienie organizmu” – podkreśla dr n. med. Paulina Borek-Trybała,
dietetyk kliniczny i specjalista w obszarze nefrologii.
Wsparcie dla pacjentów: dializy, leczenie nerkozastępcze i program lekowy
W zaawansowanych stadiach PChN konieczne jest już leczenie nerkozastępcze, takie jak dializy
lub przeszczepienie nerki. W Polsce w 2021 roku dializowano ponad 19 tysięcy pacjentów, a
każdego roku około 6,5 tysiąca nowych chorych dowiaduje się o konieczności rozpoczęcia
dializoterapii. Konieczność dializoterapii jest zarówno obciążaniem dla samych chorych, jak i
ich rodzin. Co więcej, koszty dializ stale rosną, osiągając już ponad 65 tysięcy złotych rocznie
na jednego pacjenta, stanowiąc tym samym znaczące obciążenie finansowe dla polskiego
systemu opieki zdrowotnej.
Należy pamiętać, że z pomocą pacjentom w zaawansowanych stadiach PChN może przyjść
udział w programie lekowym B.113. Polega on na zastosowaniu ketoanalogów aminokwasów,
w połączeniu z dietą niskobiałkową. Jak podkreślają eksperci z zakresu nefrologii, właściwa
dieta pacjentów wspierana ketoanalogami jest punktem bazowym nefroprotekcji,
opóźniającym progresję choroby oraz poprawiającym jakość życia pacjentów, wydłużającym
również czas do wdrożenia leczenia nerkozastępczego.
Przewlekła choroba nerek jest poważnym problemem zdrowotnym, którego skala wciąż rośnie.
Wczesne wykrycie, profilaktyka i edukacja społeczeństwa są kluczowymi elementami w
ograniczaniu liczby nowych przypadków oraz w poprawie rokowań leczenia pacjentów.
Regularne badania profilaktyczne, zdrowa dieta, a także kontrola czynników ryzyka mogą
skutecznie chronić nerki, zapobiegając wystąpieniu przewlekłej choroby nerek.