- Niedożywienie występuje najczęściej u pacjentów z chorobami nowotworowymi trzustki (67%), jamy brzusznej (60%), głowy i szyi (49%) oraz jelit (39%).[1]
- Objawy niedożywienia lub wyniszczenia występują u 30-85% chorych.[2]
- Aż 92% pacjentów w Europie, w tym w Polsce, nie otrzymało żadnej informacji na temat roli żywienia w terapii onkologicznej, a 77% nie zostało skierowanych do dietetyka lub specjalisty ds. żywienia.[3]
- Pomimo istnienia formalnych wytycznych dotyczących opieki żywieniowej, w Polsce brakuje konsekwentnego stosowania leczenia żywieniowego pacjentów onkologicznych.
Z okazji Światowego Dnia Układu Pokarmowego odbyła się debata „Dostęp do żywienia medycznego prawem pacjenta z chorobą nowotworową”, podczas której pacjenci dyskutowali z wybitnymi ekspertami na temat leczenia żywieniowego, które powinno być integralną częścią terapii onkologicznej oraz holistycznej opieki nad chorym. Zapobieganie niedożywieniu zwiększa szansę na poprawę stanu zdrowia pacjentów, skraca czas ich pobytu w szpitalu i prowadzi do obniżenia kosztów leczenia.
Według prognoz GLOBOCAN 2018 do 2025 roku liczba zachorowań na nowotwory wzrośnie z 18,1 mln do 19,3 mln, w 2030 r. osiągnie 22 mln, a w 2035 r. – 24 mln rocznie[4]. Polskie statystyki mówią o wzroście zachorowalności do 2025 roku prawdopodobnie o ponad 25%. Jak podała w 2018 r. Najwyższa Izba Kontroli, nowotwory staną się wówczas główną przyczyną zgonów Polaków[5].
Eksperci zwrócili szczególną uwagę na niedożywienie, które stanowi poważny problem pacjentów z chorobą nowotworową. Objawy niedożywienia występują u 85% chorych onkologicznych, a wyniszczenie u 30% chorych. U 5‑20% z nich wyniszczenie jest bezpośrednią przyczyną zgonu w terminalnym okresie choroby[6]. Jak się okazuje, u 30% pacjentów odżywionych prawidłowo niedożywienie rozwija się po przyjęciu do szpitala, a u 70% niedożywionych w momencie przyjęcia ulega dalszemu pogłębieniu w trakcie hospitalizacji[7].
– Razem z pacjentami pragniemy, by żywienie medyczne stało się integralną częścią diagnostyki i tworzenia terapii onkologicznej oraz jednym z kluczowych standardów leczenia onkologicznego – podkreślał dr n. med. Grzegorz Krasowski, ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej, kierownik Poradni Leczenia Żywieniowego w Krapkowickim Centrum Zdrowia. – Niezwykle ważne jest, aby pacjenci mieli dostęp do rzetelnych informacji i porad dotyczących odżywiania, a więc potrzebujemy w Polsce większej liczby wykwalifikowanych dietetyków, zespołów żywieniowych oraz specjalistycznych ośrodków domowego żywienia medycznego.
Niska świadomość na temat leczenia żywieniowego
Eksperci podkreślali również niską świadomość nt. leczenia żywieniowego Europejczyków, w tym Polaków, co pokazała europejska ankieta z 2018 roku dotycząca ważności odżywiania pacjentów z chorobami nowotworowymi przeprowadzona przez European Cancer Patient Coalition[8] na 907 osobach z Polski, Włoch, Czech, Grecji, Hiszpanii, Rumunii, Bułgarii, Danii i Finlandii. Blisko 70% ankietowanych utraciło masę ciała podczas choroby, a 46% z nich nie wiedziało, że jej strata może mieć niekorzystny wpływ na proces leczenia. Niewiedza pacjentów może wynikać z tego, że nie są oni informowani przez lekarzy onkologów o możliwościach leczenia żywieniowego oraz o niedożywieniu. Co istotne, 92% pacjentów nie otrzymało żadnej informacji na temat roli żywienia w terapii onkologicznej, a 77% nie zostało skierowanych do dietetyka lub specjalisty ds. żywienia.
– Jako pacjenci chcemy, by nasze prawa były respektowane – mówił Błażej Rawicki, prezes Fundacji EuropaColon Polska. – Zależy nam na egzekwowaniu praw, które nam przysługują w obszarze opieki onkologicznej i żywienia medycznego. Niestety, świadomość Polaków w tym obszarze jest jeszcze niska. Zdajemy sobie sprawę, że to dopiero początek dyskusji, ale walczymy o holistyczną opiekę nad chorymi onkologicznie – dodał.
Pacjenci rozmawiali z ekspertami także o formalnych wytycznych gwarantujących opiekę żywieniową, takich jak rezolucja Rady Europy ResAP (2003)3[9] z 2003 roku czy standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego, które opublikowało w 2005 roku Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu, a w 2015 r. zaktualizowali eksperci PTChO, PTO, PTOK oraz POLSPEN w dokumencie pt. „Standardy leczenia żywieniowego w onkologii”[10]. Mimo istnienia formalnych wytycznych, w Polsce nie są one konsekwentnie stosowane.
– Tylko odpowiednio przeprowadzony proces leczenia żywieniowego, od trafnie postawionej diagnozy do zakończenia leczenia i późniejszej stałej opieki, zapewni pacjentom kompleksową terapię żywieniową – stwierdziła dr n. med. Aleksandra Kapała, specjalista onkologii klinicznej i chorób wewnętrznych. – Co za tym idzie, jednostki świadczące opiekę onkologiczną powinny zacząć być rozliczane z rzeczywiście zrealizowanych świadczeń w zakresie odżywiania do- i pozajelitowego, a nie tylko z wykonania badań przesiewowych dotyczących niedożywienia – podkreśliła.
W debacie wzięły udział: Fundacja Urszuli Jaworskiej, Fundacja w Związku z Rakiem, Fundacja OnkoCafe – Razem Lepiej, Fundacja Europacolon Polska, Stowarzyszenie Apetyt na Życie, Fundacja Pokonaj Raka, Ogólnopolska Organizacja Kwiat Kobiecości, Fundacja „Nadzieja dla Zdrowia”, Stowarzyszenie Mężczyzn z Chorobami Prostaty „GLADIATOR” im. Profesora Tadeusza Koszarowskiego, Polskie Towarzystwo Stomijne Pol-ilko, Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych, Fundacja Wygrajmy Zdrowie, Stowarzyszenie Walki z Rakiem Płuca, Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Stowarzyszenie Kobiet z Problemami Onkologiczno-Ginekologicznymi „Magnolia” oraz Stowarzyszenie Pomocy Chorym na GIST.